Jeżeli w konkretnej sprawie, dana osoba była już rzeczywiście pozbawiona wolności, sąd ma w takim przypadku obowiązek zaliczenia okresu wykonywania tejże kary.

Wskazana instytucja zaliczania kary rzeczywistego pozbawienia wolności, uregulowana w art. 63. Kodeksu Karnego jest istotna dla skazanego ze względu na jego uprawnienie do złożenia wniosku o skorzystanie z przedterminowego warunkowego zwolnienia. Przepis regulujący tę instytucję określa także zasady, według których przeliczenie może nastąpić.

Do faktycznego pozbawienia wolności w konkretnej sprawie, zalicza się okres:

tymczasowego aresztowania;
zatrzymania;
pobytu w schronisku dla nieletnich;
przebywania w zakładzie poprawczym;
pobytu w zakładzie psychiatrycznym podczas obserwacji.

Przyjmuje się, że zaliczeniu podlega także okres tymczasowego aresztowania w innej sprawie zakończonej uniewinnieniem lub umorzeniem postępowania albo odstąpieniem od wymiaru kary, w której postępowanie toczyło się równolegle – art. 417 k.p.k. (uchwała SN z 22.12.1993 r., I KZP 29/93, OSNKW 1994/1–2, poz. 1).

Instytucja polegająca na zaliczeniu na poczet kary następuje z zaokrągleniem w górę do pełnego dnia, a zaliczanie okresu rzeczywistego pozbawienia wolności na poczet orzeczonej kary przebiega według następujących reguł:

1 dzień rzeczywistego pozbawienia wolności równa się 1 dniowi kary pozbawienia wolności;
1 dzień rzeczywistego pozbawienia wolności równa się 2 dniom kary ograniczenia wolności;
1 dzień rzeczywistego pozbawienia wolności równa się dwóm stawkom dziennym grzywny (w przypadku grzywny określanej w stawkach dziennych);

1 dzień rzeczywistego pozbawienia wolności równa się kwocie równej dwukrotności stawki dziennej (w przypadku grzywny określanej kwotowo).

Zaliczeniu na poczet kary podlega również okres rzeczywistego pozbawienia wolności za granicą, a także okres kary wykonanej za granicą, o czym stanowi art. 114 § 2 k.k.

Przepis regulujący kwestie zaliczenia rzeczywiście odbytej kary, przewiduje zaliczenie na poczet środków karnych odpowiadających im środków zapobiegawczych.

Chodzi tu o:

zakazy zajmowania określonego stanowiska,
wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej,
prowadzenia działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub z opieką nad nimi, przebywania w określonych środowiskach lub miejscach,
kontaktowania się z określonymi osobami, zbliżania się,
opuszczania miejsca pobytu, wstępu na imprezę masową,
wstępu do ośrodków gier i uczestnictwa w grach hazardowych,
prowadzenia pojazdów
nakaz opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym.

Zaliczeniu podlega rzeczywisty okres stosowania odpowiadających im środków zapobiegawczych.

Podkreślenia wymaga, iż zaliczenie przez Sąd odbytej już kary jest w każdym przypadku obligatoryjne. Przeliczenia według powyższych zasad można dokonać tylko raz w stosunku do sprawcy. Znaczy to, że w kilku różnych sprawach ten sam czas, podczas którego sprawca był pozbawiony wolności nie może być kilkukrotnie zaliczany w poczet odbywanej kary. Zastosowanie opisanej instytucji następuje w pierwszym wyroku, jaki wyda sąd.